Το παραμύθι στην Ευρώπη: αγαπημένοι παραμυθάδες και πολύτιμοι συλλέκτες

Της Μένης Πουρνή

 

 

Πώς είδε η Ευρώπη την πανανθρώπινη αυτή κληρονομιά και αξία που αποτελεί ένα από τα καθοριστικά στοιχεία που διαμορφώνουν τον εθνικό πολιτισμό κάθε χώρας, το παραμύθι; Πολλά από τα ευρωπαϊκά παραμύθια είναι πολύ γνωστά και αγαπητά στη χώρα μας εδώ και αιώνες ενώ τώρα με την ανάπτυξη της τεχνολογίας μαθαίνουμε την πολιτιστική παράδοση και των μικρότερων ευρωπαϊκών εθνών ακόμη και για τους τοπικούς μύθους και τα παραμύθια απομονωμένων γεωγραφικά περιοχών.

Οι καταβολές του ευρωπαϊκού παραμυθιού, παραδοσιακού και έντεχνου, είναι ταυτόσημες με του ελληνικού. Όλα τα ευρωπαϊκά έθνη αντλούν από μία κοινή θεματική δεξαμενή που περιλαμβάνει: βασιλιάδες, πριγκίπισσες, ζώα, στοιχειά, νεράιδες κλπ. Αυτό τονίζει τους στενούς δεσμούς που τα συνδέουν καθώς και τις κοινές τους πολιτισμικές αξίες.

Το στοιχείο που πραγματικά διαφοροποιεί τον τρόπο και τις μεθόδους με τις οποίες τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη συνέλεξαν και αξιοποίησαν κυρίως τα παραδοσιακά τους παραμύθια είναι πως είχαν οργανώσει και δημιουργήσει την κρατική τους οντότητα πολύ νωρίτερα από το ελληνικό κράτος και έτσι συνειδητοποίησαν πιο γρήγορα την σημασία της διάσωσης της εθνικής τους παράδοσης και κληρονομιάς. Στην Ελλάδα η τάση αυτή εμφανίστηκε μετά την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους το 1830.

Οι πρώτοι Ευρωπαίοι συγγραφείς που έγραψαν ή συνέλεξαν παραμύθια ήταν, κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, οι Ιταλοί Τζοβάνι Φραντσέσκο Στραπαρόλα και Τζιαμπατίστα Μπαζίλε.  Ακολουθεί η Γαλλίδα βαρώνη d’ Aulnoy, οι Γερμανοί αδελφοί Γκριμ, ο Γάλλος Περό, ο Ρώσος Αφανάσιεφ, οι Νορβηγοί Ασμπγιόρσεν και Μόε, ο Ρουμάνος Ισπιρέσκου, ο Αυστραλός Τζέικομπς, ο Αμερικανός Κέρτιν,ο Δανός Άντερσεν.

Ο Στραπαρόλα εξέδωσε το 1551 στη Βενετία τον πρώτο τόμο του έργου του «Ευχάριστες νύχτες» (Le piacevoli notti) που επηρέασε το έργο πολλών μεταγενέστερων συγγραφέων. Ο Μπαζίλε έξεδωσε στη Νάπολι το 1634 και 1636 τη συλλογή ιστοριών του με συνοπτικό τίτλο Πενταήμερον, την οποία αργότερα οι αδελφοί Γκριμ χαρακτήρισαν ως  τη πρώτη εθνική συλλογή παραμυθιών. Η Γαλλίδα βαρόνη d’ Aulnoy είναι η πρώτη που χρησιμοποίησε τον όρο παραμύθι για να προσδιορίσει το έργο της και καθόρισε έτσι την ονομασία ενός ολόκληρου λογοτεχνικού είδους. Οι αδελφοί Γκριμ εξέδωσαν το 1812 τα Παραμύθια τους, την πιο γνωστή ίσως παγκόσμια συλλογή εθνικών παραμυθιών ειδικά προσαρμοσμένων για παιδιά. Ο Σαρλ Περό ήταν ο πρώτος που έθεσε τις βάσεις του έντεχνου παραμυθιού ενώ ήδη προϋπήρχαν τα παραδοσιακά.  Ο Αφανάσιεφ ήταν ο πρώτος συλλέκτης παραδοσιακών παραμυθιών στη Ρωσία και εξέδωσε γύρω στα 600 παραμύθια, μία από τις μεγαλύτερες συλλογές παραμυθιών στον κόσμο.  Οι Ασμπγιόρσεν και Μόε συνέλεξαν και εξέδωσαν τα παραδοσιακά παραμύθια της Νορβηγίας. Ο Ισπιρέσκου ήταν ένας Ρουμάνος γιατρός που συνέλεξε τα παραδοσιακά παραμύθια της χώρας του. Ο Τζέικομπς εξέδωσε και έκανε δημοφιλή τα αγγλικά παραμύθια με δύο συλλογές το 1890 και 1894. Ο Κέρτιν, αν και Αμερικανός, έμεινε γνωστός κυρίως  για τη συλλογή ιρλανδικών και πολωνικών μύθων. Για τον Άντερσεν θα πούμε πως τα παιδικά μας χρόνια δεν θα ήταν τα ίδια χωρίς τα παραμύθια του!

Ακολουθούν μερικά από τα πιο γνωστά ευρωπαϊκά παραμύθια-παραδοσιακά και έντεχνα:

 

 

ΑΔΕΛΦΟΙ ΓΚΡΙΜ (ΓΕΡΜΑΝΙΑ)

Η ΧΙΟΝΑΤΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΤΑ ΝΑΝΟΙ

http://paramithakia.blogspot.gr/2011/04/h.html

 

ΣΑΡΛ ΠΕΡΟ (ΓΑΛΛΙΑ)

Ο ΠΑΠΟΥΤΣΩΜΕΝΟΣ ΓΑΤΟΣ

http://paramithakia.blogspot.gr/2011/04/blog-post_26.html

 

ΧΑΝΣ-ΚΡΙΣΤΙΑΝ ΑΝΤΕΡΣΕΝ (ΔΑΝΙΑ)

ΤΟ ΑΣΧΗΜΟΠΑΠΟ

http://paramithakia.blogspot.gr/2011/12/hc-andersen.html

 

Τα ευρωπαϊκά παραμύθια, όπως και τα ελληνικά αλλά και τα παραμύθια σε όλον τον κόσμο, είναι πολύτιμα για κάθε χώρα, εφόσον αποτελούν βασικά στοιχεία του εθνικού και λαϊκού πολιτισμού τους. Είναι εκείνα που εξέθρεψαν, ψυχαγώγησαν, διαμόρφωσαν τους προγόνους τους αλλά και διαμορφώνουν την σημερινή γενιά αλλά και τις μελλοντικές. Με το άνοιγμα των συνόρων μέσω της σύγχρονης τεχνολογίας τώρα πια οι πολιτιστικές ανταλλαγές πληθαίνουν και οι λαοί γνωρίζονται καλύτερα μεταξύ τους ανταλλάσσοντας και πολιτιστικές πληροφορίες, όπως τα παραμύθια. Στην Ευρώπη, αν και οι λαοί πια γνωρίζονται καλά μεταξύ τους, έχουν μία νέα ευκαιρία μέσω των σύγχρονων μέσων να αναθεωρήσουν για πολλά ακόμη ισχύοντα στερεότυπα και να αρθούν οι όποιες τυχόν παρεξηγήσεις, δημιουργώντας το δικό τους σύγχρονο πανεθνικό παραμύθι!

 

Πηγές:

Παραμύθι:ο μαγικός θησαυρός της παιδικής ψυχής…ένα ταξίδι παραμυθίας και φαντασίας

Εργασία μαθητών Β΄ Λυκείου 2012-2013

Λεόντειο Λύκειο Νέας Σμύρνης

http://www.neasmyrni.leonteios.edu.gr/files/drasthriot/ereynitikes/2012-2013/b_lykeiou/param/param.pdf

 

Λήματα Βικιπαίδεια για:

Fairy tale

Madame d’ Aulnoy

Charles Perraux

Alexander Afanasyef

Grimm Brothers

Petre Ispirescu

James Jacob

Govanni Franscesco Straparola

Giambattista Basile

Peter Christian Asbjorsen & Jorgen Moe

Jeremiah Curtin