«Ο βυθός προβάλλεται στον αφρό. Κατά κάποιον δε τρόπο, η επιφάνεια είναι πιο
αξιόπιστη· το εσωτερικό είναι αχανές, απροσπέλαστο». Σ.Δ.

Το Ένα παιδί απ’ τη Θεσσαλονίκη (Εκδόσεις Πατάκη, 2019) εκδόθηκε πρώτη φορά το 1989
από τις Εκδόσεις Κέδρος, είναι μεταγενέστερο του Ντιάλιθ’ ιμ, Χριστάκη (Εκδόσεις Ύψιλον,
1987, και Εκδόσεις Πατάκη, 2018) και του οποίου διαπιστώνω πως αποτελεί τη συνέχεια.

Το βιβλίο αυτό του Σωτήρη Δημητρίου εμπεριέχει δεκαέξι διηγήματα. Μέσα σε αυτά, ένα
πλήθος από ήρωες –όλοι παιδιά ενός κατώτερου Θεού– μάχονται να ζήσουν και να
επιζήσουν. Χρονικά, είναι στο τέλος του ’50 και του ’60. Κάθε διήγημά του είναι κομμάτι
του καθρέπτη μιας κοινωνίας, την οποία συνθέτουν: ένας δωδεκάχρονος Ρομά, που
επιδίδεται στην παιδική πορνεία και όχι μόνο, ενήλικοι άρπαγες, δημοτικοί υπάλληλοι,
οδοκαθαριστές, καθαρίστριες ουρητηρίων και επισκέπτες ουρητηρίων για κάθε
ανακούφιση, συγχωριανοί… μπαίνουν και βγαίνουν μέσα στις ιστορίες του, σαν απόβλητοι
της ζωής τους. Όλοι όμως με όνειρα. Έστω και αν αυτά είναι να γδάρουν το μέσα τους για
να γίνουν κάτι άλλο. Με τα στοιχεία αυτά αποτελούν την εικόνα μιας κοινωνίας σκληρής,
βίαιης, τραχιάς, βάρβαρης. Συγχρόνως, εγκλωβισμένης στις αισθήσεις της και τον θυμό με
την έλλειψη λογικής που επιφέρουν. Οι πρωταγωνιστές, πιο σκληροί και από τα ζώα,
βιώνουν την καθημερινότητα ανίκανοι να διαχειριστούν τον εαυτό τους. Ψυχές και σώματα
κυκλοφορούν στις αράδες, πουλώντας και ξεπουλώντας και τα δύο. Άνδρες με ή χωρίς
μάνα ή με οιδιπόδεια σωματική σχέση μαζί της, δίνουν την εικόνα μιας άρρωστης,
στερημένης κοινωνίας, όπου κυριαρχεί ο εξευτελισμός και η υποτίμηση του ενός προς τον
άλλον και της εξουσιαστικής διάθεσής τους. Ταυτόχρονα, «επίθετα» προς όλους
καθορίζουν τη ζωή τους.

Αλλού, ήρωες χαμένοι και χωμένοι στις αναμνήσεις τους παρακολουθούν τη ζωή από
μακριά και όντες γεμάτοι θυμό χάνουν τα λογικά τους. Μέσα σε αυτούς, η Φωτεινή, 30
χρόνων και ακόμη χωρίς γαμπρό. Μεγαλοκοπέλα. Η Ρίτα –ψυχικά άρρωστη– με έντονο τον
πόθο για σμίξιμο κι ας είναι το ταίρι αταίριαστο, μετατρέπεται σε μεγαλύτερο αγρίμι. Η
παρθένα η Μαρίτσα, ο Τζώρτζης ο οδοκαθαριστής, ο Τζόννης, η Ασπρούλα, ο Νίκος, που
αποσύρεται από την πραγματικότητα με τις ουσίες, γιατί τότε μόνο νιώθει δυνατός. Ενώ ο
Τζώρτζης ζει το όνειρο μιας άλλης στιγμής, που σαν πασάς γέμισε τη ζωή του. Ένιωθε ότι
άξιζε. Ήρωες πιεσμένοι, καταπιεσμένοι, υποταγμένοι και καταπιεστές με το σαράκι του
παράταιρου μέσα τους, έχουν όνειρο τη φυγή. Τη φυγή από αυτό που τους τρώει, αν όχι
ένα ταξίδι, να φύγουν έστω με τον θάνατο. Πόση δυστυχία κουβαλούν!

Το σύνολο αυτών των διηγημάτων παρουσιάζει την τοιχογραφία μιας κοινωνίας, η οποία
ξεδιπλώνεται στις σελίδες χυδαία, βίαιη, θυμωμένη, τρυφερή, ευτελίζει και εξευτελίζεται,
περιδιαβαίνοντας τα Γιάννενα, την Αλβανία του Εμβέρη, τη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα.
Κοινωνίες αδιάκριτες αποτυπώνονται με το βλέμμα στους άλλους, άγριες, σαρκοβόρες.
Κατατρώγουν τους γύρω τους. Ενώ, πίεση εσωτερική ωθεί τους ήρωες άλλα να θέλουν,
άλλα να ζουν και άλλα να κάνουν. Κάθε διήγημα έχει την πληρότητα της αφήγησης κι ο
συγγραφέας με τη ζωντάνια της γραφής του προκαλεί λύπη στον αναγνώστη από την
εξαθλίωση των ηρώων, αν και τα γέλια τους ενίοτε ηχούν.

Οι πρωταγωνιστές, πιο σκληροί και από τα ζώα, βιώνουν την καθημερινότητα ανίκανοι να
διαχειριστούν τον εαυτό τους. Ψυχές και σώματα κυκλοφορούν στις αράδες, πουλώντας
και ξεπουλώντας και τα δύο.

Η γραφή του Σωτήρη Δημητρίου, άκρως ρεαλιστική, κάνει συχνά τον αναγνώστη να νιώθει
έναν πόνο στο στομάχι. Μικρές, κοφτές προτάσεις δίνουν σφρίγος στις περιγραφές,
προσθέτοντας ταυτόχρονα ένταση στα συναισθήματα. Στην προσπάθειά του δε να
αποδώσει το περιβάλλον εντός του οποίου διαδραματίζονται όλα, ο συγγραφέας
διαφοροποιεί τη χρήση της γλώσσας ανάλογα με την κοινωνική θέση των ηρώων, δίνοντας
ταυτόχρονα και την εικόνα της κοινωνίας η οποία τους περιβάλλει. Η εκφορά της είναι
άλλοτε μάγκικη, άλλοτε καθημερινή, με εμβόλιμες εκφράσεις που αποκαλύπτουν την
τοπική προέλευση των ηρώων, και άλλοτε στην καθαρεύουσα σαν στρατιωτικό
ανακοινωθέν, για να ανταποκριθεί στην εκεί στρατιωτική τους παρουσία. Με εξαιρετική
συγγραφική δεινότητα, ο Δημητρίου σαν ζυμάρι πλάθει τη γλώσσα για να δώσει την
ανάλογη φωνή στους πρωταγωνιστές του, χαρίζοντας και την ανάλογη μουσικότητα στα
κείμενά του.

Ταυτόχρονα, στις αφηγήσεις του γίνεται εξαιρετικά ποιητικός, αφήνοντας συχνά μια ρωγμή
να μπει λίγο φως ή ένα κλαδί άνοιξης να μπουμπουκιάσει, να ανθίσει και να ευωδιάσει
μέσα στη σκοτεινιά που κατακλύζει τις αράδες του. Επίσης, η εμφάνιση εμβόλιμης
δημώδους ποίησης στα κείμενά του πολλαπλασιάζει τη μουσικότητα της γραφής του,
καθώς και η αποσπασματική παρουσία στίχων οι οποίοι προηγούνται των διηγημάτων.
Θεωρώ πως εκτός της «απάνθρωπης ανθρωπιάς» –το έχω επαναλάβει αυτό– που
χαρακτηρίζει τα κείμενά του, ένα πρόσθετο στοιχείο που τον ξεχωρίζει είναι η μουσικότητά
τους. Μια μεγάλη γλωσσική αξία στη γραφή του.

Η ευφυΐα των διηγημάτων του αποδεικνύεται όχι μόνο από την παρατηρητικότητά του και
τη δύναμη της γραπτής αναπαράστασης των γεγονότων, αναδεικνύεται και από την τέχνη
με την οποία εμπλέκει τον αναγνώστη με συναισθήματα αγάπης και συμπόνιας για τους
ήρωές του. Τον ποτίζει με αυτά, χωρίς να τον καθοδηγεί. Απλά του δείχνει. Χωρίς τίποτα

περιττό, τα λέει όλα και όλα πονούν. Είναι τέχνη συγγραφική και αγάπη προς τον άνθρωπο.
Για την ερημία και το αγρίμι που κρύβει μέσα του.

sot dimΌλα όσα εμφανίζονται σαν κοινωνικές παθογένειες στις αφηγήσεις του υπάρχουν
και σήμερα. Με όνομα. Λέγονται: bullying, σεξισμός, ρατσισμός, έμφυλη βία, αιμομιξία…
και το βιβλίο αυτό δείχνει τις ρίζες της κοινωνίας όπου ζούμε τώρα. Απλά, κάποιοι στις
μέρες μας τολμούν να κατονομάζουν και να καταγγέλλουν αυτή την επαναλαμβανόμενη
πραγματικότητα της χειρότερης εικόνας της ανθρώπινης φύσης. Το Ένα παιδί απ’ τη
Θεσσαλονίκη του Σωτήρη Δημητρίου είναι ένα έργο γεμάτο αξίες για τη ζωή και αγάπη για
τον άνθρωπο, και ας βλέπουμε μέσα του μόνο το αρνητικό της φωτογραφίας τους.

Σημειωτέον ότι, με την αυτοτέλεια η οποία χαρακτηρίζει κάθε διήγημα στο βιβλίο αυτό, το
«Αμέρικα-Αμέρικα» έγινε ταινία μικρού μήκους το 1999 με τίτλο Αμέρικα, διάρκειας 15’,
εμπνέοντας τον σκηνοθέτη Σάββα Καρύδη.

Ένα παιδί απ’ τη Θεσσαλονίκη
Σωτήρης Δημητρίου
Εκδόσεις Πατάκη
134 σελ.
ISBN 978-960-16-7919-8
Τιμή €13,30

Πηγή: www.diastixo.gr
Κείμενο: Τούλα Ρεπαπή