ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ. ΤΗΣ ΜΕΝΗΣ ΠΟΥΡΝΗ
Τον τελευταίο καιρό ασχολούμαι με τα παραμύθια για την εργασία μου. Ανατρέχοντας στις συλλογές των λαϊκών παραμυθιών, διαπίστωσα δύο πράγματα. Το πρώτο είναι πως τα περισσότερα τα γνώριζα μέσα από τα αναγνωστικά του σχολείου και τα ανθολόγια. Οι εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης λένε πως τα αναγνωστικά πλέον περιέχουν κείμενα με περισσότερο πραγματιστικό περιεχόμενο και η λογοτεχνία τους λείπει. Ίσως θα έπρεπε να επανεκτιμηθεί η κατάσταση και να ξαναμπούν λογοτεχνικά κείμενα και λαϊκά παραμύθια στα αναγνωστικά. Ανήκω στη γενιά που διδάχτηκε την ελληνική γλώσσαμέσα από λογοτεχνικά κείμενα και δεν θα μπορούσα να φανταστώ διαφορετικά την μαθητική μου ζωή. Το δεύτερο είναι η κακοποίηση που έχει υποστεί η ουσία του λαϊκού παραμυθιού από το σύγχρονο marketing. Οι βασιλοπούλες δεν είναι μόνο πείσμονα κορίτσια που παίρνουν τη ζωή στα χέρια τους, οι πρίγκιπες δεν επαναστατούν και παντρεύονται κοινές θνητές και γενικά δεν είναι απλώς ανέμελες ιστοριούλες με απλοϊκά μηνύματα για να περνά ευχάριστα η ώρα.
Ο Πλάτων σε έναν από τους διαλόγους του διακηρύσσει με θέρμη την ανωτερότητα του προφορικού λόγου έναντι του γραπτού, παρακινούμενος ίσως από την εμπειρία της διδασκαλίας με τους μαθητές του στην Ακαδημία. Ήμουν τελειόφοιτη και υποψήφια για τις εισαγωγικές εξετάσεις όταν διάβασα για πρώτη φορά αυτό το κείμενο και σκέφτηκα: “Μάλλον τα παραλέει!”.
Μεγαλώνοντας άρχισα να βλέπω τα πράγματα διαφορετικά. Θυμήθηκα τις συναρπαστικές διηγήσεις της γιαγιάς μου, τον τρόπο που διάβαζε η χαρισματική φιλόλογος τα λογοτεχνικά κείμενα στο Γυμνάσιο, τις συνεντεύξεις ανθρώπων στην τηλεόραση, απλούς λαϊκούς ανθρώπους να αφηγούνται τη ζωή τους και τις εφημερίδες με ζωντανό λόγο και φυσικά, τα λαϊκά παραμύθια.
Τα σημερινά παιδιά και έφηβοι δεν έχουν την άμεση επαφή με τον προφορικό λόγο που είχαν οι άνθρωποι παλιότερα. Τώρα είναι όλα πιο συγκεκριμένα, καθορισμένα, τεχνητά. Δοκιμάστε να διαβάσετε κάτι στα παιδιά. Τις περισσότερες φορές μάλλον θα σας διακόψουν με την δικαιολογία ότι βαριούνται και πως είναι μια στατική δραστηριότητα δίχως κίνηση.
Ξαναδοκιμάστε με ένα θέμα που τους ενδιαφέρει, πχ μουσική, αθλητισμό. Ίσως υπάρξει καλύτερη ανταπόκριση γιατί τα θέματα αυτά έχουν συνδεθεί στο νου τους με την σύγχρονη ζωή, την καθημερινότητά τους, αυτό που εννοούν ως κίνηση και δραστηριότητα.
Η πραγματικότητα είναι πως η προφορική αφήγηση είναι μια ζωντανή δραστηριότητα από μόνη της. Ένα κομμάτι ανυπόκριτου, άμεσου λόγου που ακολουθεί την καμπύλη της ζωής. Ένα άυλο, αόρατο ερέθισμα που βάζει την φαντασία μας σε κίνηση να δημιουργήσει κόσμους και εικόνες κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσίν μας. Κόσμους και εικόνες τόσο γνήσιους και πρωτότυπους οσο και η δική μας ύπαρξη.
Γι’ αυτό, λοιπόν, διαβάστε και αφηγηθείτε στα παιδιά αλλά και στους μεγάλους! Αφηγηθείτε οτιδήποτε! Παραμύθια, ποίηση, λογοτεχνία, τη ζωή σας. Βάλτε και τα παιδιά να σας αφηγηθούν. Τα λόγια μπορεί να πετούν αλλά μας παίρνουν μαζί τους στο ταξίδι τους.
