Οι γιορτές των Χριστουγέννων και ειδικότερα της Πρωτοχρονιάς είναι συνδεδεμένες σε Ανατολή και Δύση με την μορφή του Άη-Βασίλη. Ο αγαπημένος άγιος των παιδιών κυριαρχεί στη σκέψη τους για τα δώρα που θα τους φέρει και το ταξίδι με το ιπτάμενό του έλκηθρο ανά τον κόσμο. Μεγάλη εκμετάλλευση υπάρχει όμως και από τον εμπορικό και επιχειρηματικό κόσμο στην ιστορία και την εικόνα του Άη-Βασίλη για τους δικούς τους σκοπούς.

Ας πάρουμε, ωστόσο, τα πράγματα από την αρχή.
Στην ορθόδοξη Ανατολή, όπου περιλαμβάνεται και η Ελλάδα, η εικόνα του Αγίου Βασιλείου είναι τελείως διαφορετική από εκείνη της Ευρώπης και της Αμερικής. Ο Άγιος Βασίλειος είναι ένας από τους σημαντικότερους αγίους της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας που έζησε και έδρασε τους πρώτους αιώνες που ο χριστιανισμός αναγνωρίστηκε ως επίσημη θρησκεία της ΡωμαικήςΑυτοκρτορίας και μετέπειτα του Βυζαντίου. Γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου το 330 μ. Χ. . Οι γονείς του είναι επίσης Άγιοι της ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο πατέρας του, Βασίλειος, ήταν δάσκαλος ρητορικής στην Καισάρεια. Η μητέρα του, Εμμέλεια, ήταν απόγονος οικογένειας Ρωμαίων αξιωματούχων και ο πατέρας της είχε μαρτυρήσει για την πίστη του. Είχε άλλα οχτώ ή εννέα αδέλφια κάποια από τα οποία αγίασαν όπως ο Γρηγόριος Νύσσης, ο Ναυκράτιος, η Μακρίνα, ο Πέτρος, επίσκοπος Σεβαστείας.

Ανατράφηκε από την γιαγιά του, Μακρίνα, και μετά το θάνατό της από την αδελφή του που ονομαζόταν επίσης Μακρίνα. Αυτή ήταν που τον επηρέασε αποφαιστικά ώστε αργότερα να στραφεί στο χριστιανισμό.  Έλαβε τη βασική μόρφωση από τον πατέρα του και όταν πέθανε, το 345, πήγε για σπουδές στην Κωνσταντινούπολη κόντα στο φημισμένο δάσκαλο Λιβάνιο. Συνέχισε τις σπουδές του στην Αθήνα όπου γνωρίζει τον αδελφικό του φίλο και μετέπειτα άγιο, Γρηγόριο Ναζιανζηνό. Το 356 επιστρέφει στην Καισάρεια όπου εργάζεται ως δάσκαλος ρητορικής. Το 358, επηρεασμένος ίσως, από το θάνατο του μοναχού αδελφού του Ναυκράτιου βαπτίζεται χριστιανός. Το 360 απογοητευμένος από την αντιμετώπιση της αίρεσης του Άρειου αποσύρεται στη μονή της αδελφής του και ξεκινά την περίφημη αλληλογραφία του με τον Γρηγόριο.
Το 364 μ. Χ. ο επίσκοπος Καισάρειας Ευσέβιος τον χειροτονεί πρεσβύτερο. Ωστόσο η μεγάλη του δραστηριότητα και το μεγάλο του προσωπικό κύρος προκαλούν το φθόνο του Ευσέβιου και ο Γρηγόριος μεσολαβεί για να συμφιλιωθούν. Μετά το θάνατο του Ευσέβιου γίνεται επίσκοπος Καισάρειας και με την πάροδο του χρόνου ολόκληρου του Πόντου. Πρωτοστατεί στην αντιμετώπιση της αίρεσης του αρειανισμού και με την απόσυρση του αγίου Αθανασίου γίνεται ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του χριστιανισμού.

Προσωπικό έργο ζωής αποτελεί η Βασιλειάδα., ένα πρότυπο φιλανθρωπικό και κοινωνικό σύστημα. . Εκεί διοχετεύει όλη την ποιμαντική του ευαισθησία, καθιστώντας την πρότυπο κέντρου περίθαλψης και φροντίδας των ασθενέστερων κοινωνικά ατόμων. Ουσιαστικά η Βασιλειάδα υπήρξε ένας πρότυπος οίκος για τη φροντίδα των ξένων, την ιατρική περίθαλψη των φτωχών άρρωστων και την επαγγελματική κατάρτιση των ανειδίκευτων. Καθίσταται η μήτρα ομοειδών οργανισμών που δημιουργήθηκαν σε άλλες επισκοπές και στάθηκε η σταθερή υπενθύμιση στους πλουσίους του προνομίου τους να διαθέτουν τον πλούτο τους με έναν αληθινά χριστιανικό τρόπο.
Πεθαίνει την 1η Ιανουαρίου 379 μ. Χ. σε ηλικία μόλις 50 ετών και ο θάνατός του αποτελεί μεγάλη απώλεια για όλο τον κόσμο της Ανατολής. Την ημέρα αυτή τιμά την μνήμη του και η Ορθόδοξη Εκκλησία και μαζί με τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό και Ιωάννη Χρυσόστομο ως Τρεις Ιεράρχες και προστάτες της Παιδείας στις 30 Ιανουαρίου.
Στη Δύση τα πράγματα έχουν διαφορετικά.
Αυτός ο συμπαθητικός παχουλός ηλικιωμένος κύριος με την κόκκινη στολή και την γενειάδα που εμείς αποκαλούμε λόγω των συγκυριών Άη-Βασίλη σχετίζεται περισσότερο με τον Άγιο Νικόλαο!  Αυτός είναι ο Σάντα Κλάους των Άγγλων και των Αμερικανών, ο ΠερΝοέλ των Γάλλων, ο Βάιναχτσμαν των Γερμανών και πάει λέγοντας. Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε και έζησε τον 4ο αιώνα μ. Χ. στα Μύρα της Λυκίας στη μικρά Ασία. Το 1087 τα οστά του εκλάπησαν και μεταφέρθηκαν στην Ιταλία. Από εκεί η ιστορία του διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη.

Έγινε ο  έγινε προστάτης της Μόσχας και της γεωργίας στη Ρωσία και του Ναυτικού στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας, όπου, παρά την απαγόρευση αναγνώρισης αγίων που επέβαλλε ο προτεσταντισμός, επέζησε με το όνομα ΣίντερΚλάας, ο οποίος την ημέρα της εορτής του, στις 6 Δεκεμβρίου, παριστάνεται με ιερατική στολή και επισκοπική ράβδο να μοιράζει δώρα στα παιδιά.
Αυτή είναι μάλλον η πιο καθαρή μορφή του Αγίου Νικολάου που απέμεινε σήμερα, αν και στην Ολλανδία παρουσιάζεται να έχει ως βοηθό του και ένα αγόρι από την Αιθιοπία, τον Μαύρο Πιτ, που η παράδοση θέλει να τον είχε απελευθερώσει ο ΣίντερΚλάας στα Μύρα και ο οποίος από ευγνωμοσύνη έμεινε για πάντα μαζί του ως βοηθός.
Ευρωπαίοι άποικοι, κυρίως Ολλανδοί, μετέφεραν μαζί τους τον μύθο στον Νέο Κόσμο. Μάλιστα στις αρχές του 19ου αιώνα στη Νέα Υόρκη οι Αμερικανοί προσπαθώντας να δημιουργήσουν δικές τους παραδόσεις για τα Χριστούγεννα στρέφονται στον Άγιο Νικόλαο που γιορτάζει λίγο πριν. Το 1810, τη βραδιά της γιορτής του Αγίου Νικολάου στις 6 Δεκεμβρίου, παρουσιάστηκε από τον Ιστορικό Σύλλογο της Νέας Υόρκης η πρώτη αμερικανική εικόνα του Αγίου Νικολάου με έντονες τις αρχικές ορθόδοξες ρίζες της αλλά και με ένα τζάκι πλάι του με δώρα που υπονοεί την επίσκεψή του στα σπίτια. Αναγράφεται ρητά η εορτή του στις 6 Δεκεμβρίου και το πραγματικό ελληνικό όνομα του Αγίου Νικολάου.

Μερικά από τα πιο γνωστά δυτικά έθιμα των Χριστουγέννων, το έλατο και οι κάλτσες που κρεμιούνται στο τζάκι για να τις γεμίσει με δώρα ο Αϊ-Βασίλης, μεταφέρθηκαν από Γερμανούς στις ΗΠΑ, όπου εδραιώθηκαν σε συνδυασμό με τον Ολλανδό Sint-Nicolaas ή SinterKlaas από όπου προέκυψε το Claus (Klaas και Claus από το Nicholas ή Nicholaus).
Η Coca-Cola άρχισε να χρησιμοποιεί την εικόνα του πρόσχαρου Σάντα Κλάους στις διαφημίσεις της από τη δεκαετία του 1930 εδραιώνοντας την εμφάνισή του στη λαϊκή κουλτούρα.
Από τότε η εικόνα αυτή του Άη-Βασίλη\Άη-Νικόλα έχει εδραιωθεί για τα καλά στη συνείδηση όλων μας. Ειδικότερα όσον αφορά τα παιδιά έχει δημιουργηθεί ένας ολόκληρος μύθος γύρω από τον άγιο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Τα παιδιά πρέπει όλο το χρόνο να είναι φρόνιμα όλο το χρόνο για να του φέρει δώρο ο άγιος. Την παραμονή των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς και αφού έχει λάβει το γράμμα τους όπου του ζητούν το δώρο της αρεσκείας τους, μπαίνει από την καπνοδόχο και αφού πιει γάλα κι φάει τα μπισκότα που του έχουν αφήσει, αφήνει το δώρο τους και συνεχίζει το ταξίδι ανά την υφήλιο. Κατοικεί στο Βόρειο Πόλο, μάλλον στο χωριό Ροβανιέμι της Φινλανδίας. Κάποιες φορές παρουσιάζεται με σύζυγο, την κ. Άη-Βασίλη.

Εκεί με τους βοηθούς του, τα ξωτικά ετοιμάζει όλο το χρόνο τα δώρα που θα μοιράσει στα παιδιά τις γιορτές. Διαβάζει τα γράμματα των παιδιών και ελέγχει το κατάλογο του για να δει αν πράγματι ήταν φρόνιμα και σωστά. Το έλκηθρό του το σέρνουν οι αγαπημένοι του τάρανδοι. Ο αρχηγός τους είναι ο Ρούντολφ με την κόκκινη μύτη που λαμπυρίζει στο σκοτάδι και στην αρχή οι άλλοι τάρανδοι τον κορόιδευαν.
Η εικόνα αυτή του Άη-Βασίλη έχει διαποτίσει βαθιά την παιδική λογοτεχνία, την μουσική και τις ταινίες για παιδιά και κάθε χρόνο στις γιορτές στήνεται μία ολόκληρη βιομηχανία γύρω από αυτό. Ο εμπορικός κόσμος δε, την χρησιμοποιεί κατά κόρον. Στην Ελλάδα τα παιδιά έχουν συνηθίσει να στέκονται κάπου ανάμεσα στις δύο αυτές εικόνες.

Όπως συμπεραίνει κανείς, οι διαφορές ανάμεσα στην εικόνα του Άη-Βασίλη σε Ανατολή και Δύση είναι μεγάλες και θεμελιώδεις. Η Ανατολή επικεντρώνεται στην πνευματική του πλευρά ενώ η Δύση περισσότερο στην ανθρώπινη. Στη Δύση ο μύθος του Άη -Βασίλη είναι ένα πάτσγουορκ από συνονθύλευμα παραδόσεων και στοιχείων ενώ στην Ανατολή στεκόμαστε στην πρωτότυπη ιστορία, όπως έφτασε σε μας. Παρόλ’ αυτά δεν έπαψε ποτέ να εκφράζει την ιδιοσυγκρασία και το χαρακτήρα κάθε λαού με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο.

Χρόνια πολλά σε όλους!