Η απουσία μιας τρυφερής γονεϊκής φιγούρας στη ζωή ενός παιδιού, έχει συχνά ως αποτέλεσμα την αύξηση ψυχιατρικών συμπτωμάτων, τη δημιουργία σχολικών και ακαδημαϊκών προβλημάτων, τον φόβο εγκατάλειψης και άλλες δυσκολίες που αναδύονται στην ενήλικη ζωή.
Γνωρίζετε κάποιον συναισθηματικά αποφευκτικό και αποστασιοποιημένο γονέα; Αν ναι, τι πιστεύετε ότι είναι αυτό που κάνει αυτόν τον γονέα να μην είναι συναισθηματικά διαθέσιμος; Μήπως υπάρχει κάποια ψυχική ασθένεια, διαταραχή προσωπικότητας ή κάτι άλλο όπως η δουλειά, ένας επαγγελματικός στόχος, ένα εκπαιδευτικό εγχείρημα;
Όποιος κι αν είναι ο λόγος, όταν υπάρχει στη ζωή μας ένας συναισθηματικά αποστασιοποιημένος γονέας, τότε μπορεί αυτός να μας οδηγήσει σε ένα ισόβιο «ταξίδι» ασταθών και αποτυχημένων σχέσεων, μεγάλης συναισθηματικής εξάρτησης, κενότητας, σύγχυσης ταυτότητας, ανεπαρκούς προσκόλλησης στους άλλους, χαμηλής αυτοεκτίμησης και αυτοαποτελεσματικότητας.
Έρευνες έχουν δείξει πόσο σημαντικό είναι για όλα τα νήπια και τα μικρά παιδιά να έχουν μία ζεστή και τρυφερή προσκόλληση σε μία μητρική φιγούρα στη διάρκεια των πρώτων χρόνων της ανάπτυξής τους. Χωρίς ένα τέτοιο πρόσωπο στη ζωή τους, τα παιδιά είναι πιθανό να αναπτύξουν διάφορες δυσκολίες τόσο αναφορικά με την προσωπικότητα τους όσο και συναισθηματικές και ψυχολογικές δυσκολίες. Για τους περισσότερους από τους θεραπευόμενους μου, η απουσία μιας τρυφερής γονεϊκής φιγούρας, είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση ψυχιατρικών συμπτωμάτων, τη δημιουργία σχολικών και ακαδημαϊκών προβλημάτων, τον φόβο εγκατάλειψης και πολλές άλλες δυσκολίες. Σε αυτό το άρθρο θα συζητήσουμε τα επακόλουθα και τις συνέπειες που υπάρχουν όταν μεγαλώνει κάποιος με έναν μη συναισθηματικά διαθέσιμο γονέα.
Οι γονείς που είναι συναισθηματικά μη διαθέσιμοι, είναι συνήθως ανώριμοι και ψυχολογικά πληγωμένοι και οι ίδιοι. Όσο δύσκολο κι αν είναι να το πιστέψετε, οι συναισθηματικά μη διαθέσιμοι γονείς, έχουν ένα πλήθος προβλημάτων τα οποία πηγάζουν από τα δικά τους παιδικά χρόνια. Υπάρχει συνήθως ένα έλλειμμα στους γονείς που δεν μπορούν να καλύψουν τις συναισθηματικές και ψυχολογικές ανάγκες του παιδιού τους. Κατά μία έννοια κάποιοι συναισθηματικά «κενοί» γονείς χρειάζονται συμπόνοια καθώς, συνήθως, πρόκειται για συναισθηματικά πληγωμένους ενήλικες, οι οποίοι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις δικές τους συναισθηματικές και ψυχολογικές ανάγκες.
Ως αποτέλεσμα, αυτού του τύπου οι γονείς γίνονται απορριπτικοί, συναισθηματικά απόμακροι, ανώριμοι, εγωκεντρικοί ή ναρκισσιστικοί, ή υπερβολικά φιλόδοξοι. Αυτοί οι ενήλικες δεν έχουν την συναισθηματική ωριμότητα που δηλώνει η ηλικία τους. Είναι ψευδο-ώριμοι με τρόπους που πιέζουν τα παιδιά τους να ενηλικιωθούν και να γίνουν συναισθηματικά ανεξάρτητα πριν την ώρα τους. Αυτός ο γονέας, διατηρεί αρνητικά μοτίβα συμπεριφοράς εξαιτίας της έλλειψης αυτοεπίγνωσης και αυτό συχνά επηρεάζει τα παιδιά με διάφορους τρόπους, ενώ το παιδί βυθίζεται όλο και περισσότερο στην απόγνωση. Δυστυχώς, αυτά τα παιδιά εξελίσσονται σε συναισθηματικά εξαρτημένους έφηβους και ενήλικες που λαχταρούν διαρκώς την αγάπη, την ασφάλεια και την τρυφερότητα που δεν έλαβαν ποτέ.
Τα συμπτώματα που παρουσιάζουν οι συναισθηματικά ανώριμοι και απόμακροι ενήλικες, συχνά περιλαμβάνουν:
την αυστηρότητα (απροθυμία για ευελιξία όταν χρειάζεται)
τη χαμηλή ανεκτικότητα στο άγχος (ανικανότητα να διαχειριστούν το άγχος με έναν ώριμο τρόπο)
τη συναισθηματική αστάθεια σε συνδυασμό με επιθετικότητα (εκρήξεις θυμού που χαρακτηρίζονται από απειλές σωματικής επιθετικότητας, τάσεις αυτοκτονίας ή ενέργειες αυτοτραυματισμού)
τα ανεπαρκή όρια (επιθυμούν περισσότερο να είναι φίλοι με το παιδί τους παρά γονείς)
τις ασταθείς σχέσεις (ύπαρξη πολλών«κηδεμόνων» ή φίλων που μάλλον δημιουργούν περισσότερα προβλήματα παρά ηρεμία)
επιδιώκουν συνεχώς την προσοχή των άλλων (αναζητούν τον έπαινο, την αναγνώριση ή την υποστήριξη με κάθε κόστος), ανάμεσα σε πολλά ακόμα χαρακτηριστικά.
Με τραγικό τρόπο, τα πληγωμένα παιδιά συχνά εξελίσσονται σε έφηβους και ενήλικες που επίσης «παλεύουν» στη ζωή τους.
Κάποιες από τις συνέπειες του να μεγαλώνει κανείς με έναν ανώριμο και συναισθηματικά «κενό» γονέα περιλαμβάνουν:
- Προβληματικές σχέσεις στην ενήλικη ζωή:
Είτε το πιστεύετε είτε όχι, τα παιδικά μας χρόνια επηρεάζουν τις σχέσεις μας και τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τους άλλους αργότερα στη ζωή μας. Αν έχουμε αγαπηθεί και φροντιστεί κατάλληλα, το πιθανότερο είναι να επιδείξουμε την ίδια συμπεριφορά και ως ενήλικες. Αν έχουμε κακοποιηθεί και παραμεληθεί, το πιθανότερο είναι να αναπτύξουμε κάποια χαρακτηριστικά για να προστατέψουμε τους εαυτούς μας ως ενήλικες, όπως όντας αμυντικοί ή υπερπροστατευτικοί.
Κάποιοι ενήλικες εκφράζουν έντονο θυμό ή αντιμετωπίζουν δυσκολίες να ανταποκριθούν σε μακροχρόνιες σχέσεις, βάζοντας τα παιδιά τους να βιώσουν ασυνεπείς και ασταθείς σχέσεις. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε ότι κάθε παιδί που έχει έναν συναισθηματικά μη διαθέσιμο γονιό δεν εξελίσσεται, απαραιτήτως σε έναν ενήλικα που έχει προβλήματα. Κάποιοι ενήλικες εξελίσσονται σε καλύτερους ανθρώπους απ’ ό,τι οι γονείς τους. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και οι μεταβλητές στις ζωές των παιδιών με συναισθηματικά μη διαθέσιμους γονείς είναι επίσης πολλές. Όμως, κατά κύριο λόγο, τα παιδιά με συναισθηματικά «κενούς» γονείς, εξελίσσονται συχνά σε έφηβους και ενηλίκους με προβλήματα.
- Φόβος προσκόλλησης και αγάπης:
Τα παιδιά που μεγαλώνουν με συναισθηματικά «κενούς»γονείς, το πιθανότερο είναι να εξελιχθούν σε έφηβους και ενήλικες που «παλεύουν» να προσκολληθούν συναισθηματικά στους άλλους και να λάβουν αγάπη. Όταν εργαζόμουν σε ένα μη-κερδοσκοπικό οργανισμό, όπου οι θεραπευόμενοί μου είχαν κακοποιηθεί (συναισθηματικά, σωματικά και σεξουαλικά), παρατήρησα ένα μοτίβο βάσει του οποίου οι περισσότεροι από αυτούς πάλευαν όχι μόνο να διατηρήσουν μία σωστή επικοινωνία με το προσωπικό αλλά, επίσης, πάλευαν να σχετιστούν με μένα και με άλλους ειδικούς ψυχικής υγείας.
Η εμπιστοσύνη είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό της θετικής συναισθηματικής προσκόλλησης. Όταν κάποιος δεν έχει βιώσει την αγάπη, την τρυφερότητα και την προστασία ενός φροντιστικού ενήλικα, είναι πιο πιθανό να αναπτύξει αμυντικούς και προστατευτικούς μηχανισμούς, οι οποίοι θα τον διαχωρίσουν από τους άλλους ανθρώπους με κάποιο τρόπο. Δυστυχώς, οι αμυντικοί και προστατευτικοί μηχανισμοί μπορούν να αποτρέψουν τον θεραπευόμενο από το να εμπλακεί με επιτυχία στην θεραπεία ή να δείξει εμπιστοσύνη στο ότι μπορεί να είναι χαρούμενος και να νιώθει ασφάλεια στη σχέση του.
- Χαρακτηριστικά οριακής και ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας:
Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας και η οριακή διαταραχή προσωπικότητας, είναι δύο διαταραχές οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά οποιονδήποτε σχετίζεται με τον πάσχοντα. Η αστάθεια και η συναισθηματικά ευμετάβλητη διάθεση, που είναι συνήθη χαρακτηριστικά της οριακής διαταραχής, μπορούν να οδηγήσουν σε συχνούς καυγάδες, παράνοια, κατηγορίες και σωματική ή λεκτική επιθετικότητα.
Ο εγωκεντρισμός, η υπερβολική αυτοπεποίθηση και η υπεροπτική συμπεριφορά στη ναρκισσιστική διαταραχή, μπορεί να οδηγήσουν στην συναισθηματική αποξένωση των παιδιών από το γονέα. Χωρίς την κατάλληλη θεραπεία/αγωγή, αυτές οι δύο διαταραχές μπορεί να οδηγήσουν στην αποσταθεροποίηση της οικογένειας και πολλών άλλων σχέσεων.
- Εγωκεντρισμός:
Ο εγωκεντρισμός θεωρείται ως ένα έλλειμμα προσωπικότητας, καθώς είναι ένα από τα χαρακτηριστικά ανάξια θαυμασμού. Εάν δεν μπορούμε να μοιραζόμαστε πράγματα με άλλους, αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε συναισθηματική απομάκρυνση και ανώριμη συμπεριφορά. Κάποτε έβλεπα έναν δεκάχρονο θεραπευόμενο ο οποίος απολάμβανε να παίζει παιχνίδια στο iPad μετά το σχολείο. Η μητέρα του, η οποία είχε ένα ιστορικό παιδικής κακοποίησης, ανέφερε ότι δεν του επέτρεπε να παίζει με το iPadμετά το σχολείο. Φυσικά, πολλοί γονείς δεν θέλουν τα παιδιά τους να παίζουν παιχνίδια τουλάχιστον μέχρι να τελειώσουν με τα μαθήματά τους. Προς έκπληξη μου, όμως, δεν ήταν αυτός ο λόγος της απαγόρευσης. Η μητέρα, τελικά, παραδέχτηκε ότι δεν της άρεσε που ο γιος της έπαιζε με το iPad της, διότι είχε ξοδέψει πάρα πολλά λεφτά για να το αποκτήσει η ίδια και της άρεσε το γεγονός ότι ακόμα ήταν καινούριο. Σε περαιτέρω ανάλυση ανέφερε ότι, ως παιδί σπάνια είχε κάτι δικό της και ένιωθε την ανάγκη να «προστατέψει» την επένδυση της.
Αυτού του είδους ο εγωκεντρισμός, κατέληξε σε μια χρόνια διαμάχη μεταξύ τους. Και όσο ο γιος της μεγάλωνε και άρχισε να αναρωτιέται για τη συμπεριφορά της, άρχισε να νιώθει ακόμα μεγαλύτερη πικρία και τελικά ζήτησε να ζήσει με τον πατέρα του. Όπως ήταν αναμενόμενο, η σχέση τους καταστράφηκε.
- Κατάχρηση/εξάρτηση απο ουσίες:
Προκειμένου να διαχειριστούν τον πόνο και την θλίψη, κάποιοι άνθρωποι στρέφονται σε ουσίες που «τους χαλαρώνουν» ή «απαλύνουν τον πόνο». Δυστυχώς, η χρήση ψυχαγωγικών ναρκωτικών ή μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων γίνονται συνήθεια και η ανάγκη αυτή γίνεται εθισμός. Άπαξ και δημιουργηθεί εθισμός, η ζωή του χρήστη γίνεται πιο περίπλοκη, καθώς οι σχέσεις, η δουλειά και άλλες σημαντικές εκφάνσεις της ζωής δεν έχουν πια αξία για τον εξαρτημένο.
- Έλλειψη ταυτότητας και σκοπού:
Μία πρώην έφηβη θεραπευόμενή μου έθετε την παρακάτω ερώτηση σχεδόν σε κάθε συνεδρία που είχαμε: πώς μπορείς να ξέρεις τι είδους σχέση θα πρέπει να έχεις εάν όλες οι σχέσεις της ζωής σου υπήρξαν κακοποιητικές και είχαν υπόβαθρο εκμετάλλευσης κατά κάποιο τρόπο; Πάντα απαντούσα τονίζοντας την σημασία του να έχεις μια ισχυρή βάση ηθικής και ταυτότητας. Αν δεν καταλαβαίνεις ποιος πραγματικά είσαι, είναι πιο πιθανό να ακολουθείς τη μάζα και να επιτρέπεις στον καθένα που έχει το παραμικρό ενδιαφέρον για σένα να μπαίνει στη ζωή σου.
Όταν ξέρεις ποιος είσαι, τι θέλεις, και τι είναι καλύτερο για σένα, είναι πιο πιθανό να είσαι περισσότερο προσεχτικός ως προς τις επιλογές των ανθρώπων που αφήνεις να μπουν στη ζωή σου. Μία έλλειψη ταυτότητας μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά ασταθών και ρηχών σχέσεων μικρής διάρκειας.
- Έλλειψη ελπίδας, εμπιστοσύνης και χαράς
Οι περισσότεροι ενήλικες που μεγάλωσαν με συναισθηματικά «κενούς» γονείς έχουν ένα βαθύ αίσθημα απώλειας και θλίψης. Η «απώλεια» ενός γονέα που ακόμα ζει και αναπνέει, μπορεί να είναι μία πολύ τραγική εμπειρία. Να κοιτάς το γονέα σου στα μάτια ή να ακούς τη φωνή του και όμως να νιώθεις ότι είναι τόσο μακρυά σου… είναι τραγικό. Η ανικανότητα να συνδεθείς με τον άνθρωπο που σε έφερε σε αυτή τη ζωή, είναι τραγική.
Είναι σαν ένας γρίφος. Είναι σαν μία μακρινή φαντασία. Δυστυχώς, το ενήλικο παιδί αρχίζει να νιώθει μια αίσθηση θλίψης και απώλειας κάθε ελπίδας, εμπιστοσύνης και χαράς. Μερικές φορές τα ενήλικα παιδιά εσωτερικεύουν τα αισθήματα τους και αρχίζουν να νιώθουν κατάθλιψη, έχουν τάσεις αυτοκτονίας ή αυτοτραυματισμού. Αυτό συνήθως συμβαίνει όταν αρχίζουν τη χρήση ουσιών.
Είναι αλήθεια πολύ λυπηρό ότι η ζωή ενός παιδιού μπορεί να επηρεαστεί από την συναισθηματική και ψυχολογική αστάθεια και μη διαθεσιμότητα του γονέα του. Αυτή η πεποίθηση μοιάζει να δίνει στον ασταθή γονιό περισσότερη δύναμη από αυτή που του αξίζει.
Όμως μακροχρόνιες έρευνες, επιβεβαιώνουν ότι τα παιδιά πρέπει να έχουν την εμπειρία, κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της ανάπτυξης τους, ενός τρυφερού φροντιστή/κηδεμόνα προκειμένου να αναπτύξουν τις απαραίτητες δεξιότητες (τη δεξιότητα να είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι, να σχετίζονται με άλλους ανθρώπους, να καταλαβαίνουν τους κανόνες της κοινωνίας, να επικοινωνούν, κλπ) που θα χρειαστούν στη μεταγενέστερη ζωή τους.
Πηγή: psychcentral.com
Απόδοση: Λίλιαν Θάνου
Επιμέλεια: Psychology Now.gr
