Το έργο και η προσφορά της Βούλας Μάστορη στην παιδική λογοτεχνία, Της Μένης Πουρνή
Η Βούλα Μάστορη γεννήθηκε το 1946 στο Αγρίνιο από γονείς μικρασιατικής καταγωγής και έζησε στην πόλη αυτή τα πρώτα 13 χρόνια της ζωής της. Έπειτα μετακόμισε με τους γονείς της στην Αθήνα. Όπως έχει αναφέρει η ίδια σε συνεντεύξεις της, αρχικά δεν είχε σκεφτεί να ασχοληθεί με την παιδική λογοτεχνία. Προς τα εκεί την έστρεψε η επιμονή του μικρού της γιου να ακούει τα παραμύθια που του διηγούνταν κάθε φορά με τα ίδια λόγια. Έτσι έγινε η αρχή που επισημοποιήθηκε το 1974 με την κυκλοφορία του πρώτου της βιβλίου με τίτλο «Με λένε Αλέξη». Έκτοτε έγραψε πολλές δεκάδες βιβλία για παιδιά όλων των ηλικιών καθώς και για μεγάλους. Δραστηριοποιήθηκε έντονα για την προώθηση του παιδικού βιβλίου με επισκέψεις σε σχολεία, εκδηλώσεις, δραστηριότητες, συμμετοχές σε συνέδρια. Απέσπασε πολλά βραβεία και διακρίσεις και τα βιβλία της αγαπήθηκαν από το παιδικό και ενήλικο κοινό. Ασχολήθηκε επίσης με τη μετάφραση και συνεργάστηκε με το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και το περιοδικό «Το Ρόδι».
Εμείς θα σταθούμε στους σημαντικότερους σταθμούς της λογοτεχνικής της σταδιοδρομίας.
Ξεκινούμε με τα παραμύθια της και γενικά τα βιβλία της για μικρότερα παιδιά. Όπως ήδη είπαμε, το 1974 κυκλοφορεί το πρώτο βιβλίο της Βούλας Μάστορη με τίτλο «Με λένε Αλέξη» με διηγήματα εμπνευσμένα από τη ζωή του μικρού της γιου και αμέσως έδωσε το ισχυρό στίγμα της παρουσίας της στην παιδική λογοτεχνία. Ακολούθησε το 1977 το βιβλίο «Στα φτερά της Μέλισσας – Στη Γη με τα Μυρμήγκι» το οποίο απέσπασε τον Έπαινο του Ελληνικού Κύκλου Παιδικού Βιβλίου. Το 1978 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ένα χεράκι γεμάτο μέλια».
Το βιβλίο αυτό επισφράγισε, κατά κάποιο τρόπο, την απόφασή της να ασχοληθεί περισσότερο με την παιδική λογοτεχνία όταν της είπε η μητέρα ενός επτάχρονου αναγνώστη της αυτό που της είχε πει ο γιος της: «Αυτό, μαμά, φαίνεται να το έγραψα εγώ και όχι μεγάλος».
Ακολουθεί το 1981 το «Εκείνη τη φορά» όπου ένας πιτσιρίκος περιγράφει ένα πασχαλιάτικο ταξίδι στην Σπάρτη. Θυμάται τα αρχαία Σπαρτιατόπουλα που χαιρέτησε στον Ευρώτα, το βουνό-τούρτα και τη σπηλιά των γονδολιέρηδων, το μισοπεθαμένο χωριό και την Κακιά Μάγισσα, που τη φοβόταν τότε που πήγαν τον Επιτάφιο βόλτα. Μιλάει για τον πόλεμο που άρχισε και τελείωσε τη νύχτα της Ανάστασης και, τέλος, για τ’ αρνί, την πέτσα του και τον τελευταίο Μοϊκανό. Και ας έλεγε η μαμά του ό,τι έλεγε. Στον «Θόδωρο τον Αυτιά» 1 & 2 παρακολουθούμε την ιστορία του ομώνυμου ήρωα που χάρη στα μεγάλα αυτιά του ζει απίστευτες περιπέτειες που αποδεικνύουν το αντίθετο από αυτό που θα περίμενε κανείς.
Το 1987 ξεκινάει το ταξίδι της η «Ψυλλοελένη» ταξιδεύοντας στον παράξενο κόσμο της Κουτσουροχώρας όπου ζει πολλές συναρπαστικές περιπέτειες. Η ιδιαίτερη σχέση της Βούλας Μάστορη με το φεγγάρι ξεκινάει το 1988 με το βιβλίο «Πού πήγε το φεγγάρι απόψε;» όπου η μικρή Βούλα μία νύχτα χωρίς φεγγάρι ρωτάει την οικογένειά της που να πήγε λαμβάνοντας ένα ευρύ φάσμα απαντήσεων από τον καθένα. Ακολουθεί η τρίτομη σειρά βιβλίων γνώσεων «Απορίες παιδιών». Στα τρία βιβλία της σειράς τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να λύσουν τις απορίες τους για τη Γη, τον ηλεκτρισμό και το φως με άμεσες και εύληπτες απαντήσεις.
Το 1999 η Βούλα Μάστορη κυκλοφορεί το βιβλίο της «Ο χιονάνθρωπος πήρε τη μαμά». Το θέμα του βιβλίου είναι το διαζύγιο και ειδικά εκείνο που προκύπτει από ανθρώπους διαφορετικών εθνικοτήτων. Μετά από αυτή την εξέλιξη ο μικρός ήρωας αναρωτιέται πού ακριβώς ανήκει. Το φεγγάρι επανέρχεται δυναμικά στη γραφή της με τη σειρά «Φεγγαροϊστορίες» όπου η συγγραφέας πλάθει και αφηγείται ιστορίες που είτε εξηγούνται φυσικά φαινόμενα που αφορούν τη σελήνη είτε διασκεδαστικές ιστορίες εμπνευσμένες από το φωτεινό άστρο της νύχτας. Στα «Μαγικά μου αυτιά», ο γνωστός μας ήρωας Θόδωρος ο Αυτιάς, ανακαλύπτει την μαγική δύναμη των…αυτιών του ενώ κάνοντας «Μία προσευχή στον Άι-Βασίλη» ένα ψεύτικο σκυλάκι ζωντανεύει για να συντροφεύσει την ηρωίδα Μαριλού.
Η ελληνική μυθολογία, αγαπημένο αντικείμενο πολλών σημαντικών συγγραφέων της παιδικής λογοτεχνίας, προσέλκυσε και τη Βούλα Μάστορη. Με τη σειρά «Μυθολογικά παραμύθια» η Βούλα Μάστορη περιγράφει τη ζωή και τις περιπέτειες τριών αρχαίων θεών, του Δία, του Απόλλωνα και του Ερμή. Τι γίνεται, όμως, όταν γιγαντώνεται ξαφνικά το μικρό δαχτυλάκι του Λέανδρου ενώ μέχρι τότε ήταν φρόνιμος σαν μεγάλος; Την ιστορία του μαθαίνουμε από το βιβλίο της συγγραφέως «Το γιγαντοδαχτυλάκι του Λέανδρου». Η «Δωριλένια» μιλούσε όλες τις λαλιές του κόσμου, αλλά αρνιόταν να μιλήσει την ανθρωπολαλιά. Βλέπεις, η γάτα της της είχε πει πως, αν το έκανε αυτό, τότε θα ξεχνούσε όλες τις άλλες λαλιές, ακόμη και το ότι κάποτε τις ήξερε! Κάτι όμως στο τέλος έκανε τη Δωριλένια ν’ αλλάξει γνώμη.
Στο «Πώς η μαμά έγινε συγγραφέας;» η συγγραφέας περιγράφει ακριβώς τον τρόπο που ο γιος της την βοήθησε να γίνει συγγραφέας παιδικών βιβλίων. Στο «Κουνιστό δόντι της Φρύνης» μαθαίνουμε την μεγάλη αγωνία που ζει η Φρύνη μέχρι να καταφέρει να βγάλει το δόντι της που κουνιέται. Από τη άλλη στη «Γιαγιά στο ψυγείο» τα εγγόνια συμπάσχουν με την γιαγιά τους για το χρόνο που περνά και προσπαθούν να την διατηρήσουν…φρέσκια!
Στα μυθιστορήματά της για μεγαλύτερα παιδιά διακρίνουμε μία φεμινιστική νότα και μια αγωνία για τα δικαιώματά και τη θέση της γυναίκας στον κόσμο μας. Στην τετραλογία της που αγαπήθηκε και διαβάστηκε ιδιαίτερα από τα κορίτσια προεφηβικής και εφηβικής ηλικία με ηρωίδα την Άννα («Τ’ αυγουστιάτικο φεγγάρι», «Στο γυμνάσιο», «Ένα-ένα-τέσσερα», «Το ποτάμι ζήλεψε») που την παρακολουθούμεαπό την παιδική της ηλικία στο χωριό, τη δυσκολία του να μεγαλώνει ένα κορίτσι εφηβικής ηλικίας στα μεγάλα αστικά κέντρα, την σταδιακή της πολιτικοποίηση και την σθεναρή αντίσταση στη Χούντα τόσο της ίδιας όσο και του αγέννητου μωρού της.
«Ο καλεσμένος» αναφέρεται στη σημασία της ανεκτικότητας και της αποδοχής ενώ στους «Μικρούς χρονοταξιδιώτες» ένα αγόρι από το παρόν ταξιδεύει στο μέλλον και ένα κορίτσι από το μέλλον ταξιδεύει ως το παρόν. Στις «Αγάπες με…ουρά» η γάτα Κλεοπάτρα βρίσκει επιτέλους ένα σπίτι όπου όμως πρέπει να διεκδικήσει τη θέση της. Στο «Αγόρι των μελισσών» ο Χρήστος προσπαθεί να πείσει τους δικούς του για την απίθανη μελισσοπεριπέτεια που έζησε.
Η «ΚουκΛίνα» είναι ένα έφηβο κορίτσι της εποχής μας που οι γονείς της παίρνουν διαζύγιο, η αυτοπεποίθησή της δεν είναι πολύ μεγάλη και περνάει πολύ ώρα στο διαδίκτυο. Οι «Οι Φι-Γάμα-Πι» φίλες βρίσκονται στο επίκεντρο της εφηβείας συζητούν για φορέματα, μακιγιάζ και αγόρια αντιμετωπίζοντας παράλληλα πολλές προκλήσεις της ηλικίας τους. Στους «Ψίθυρους αγοριών» η συγγραφέας διεισδύει στον κόσμο των έφηβων αγοριών αποκαλύπτοντάς μας ό,τι γίνεται και λέγεται μεταξύ τους.
Βιβλία της μεταφράσηκαν και σε άλλες χώρες.
Η Βούλα Μάστορη έχει γράψει ακόμη μία ποιητική συλλογή (“Η Χώρα με τις δύο Πολιτείες και τις Μυγδαλένιες Κούνιες”), ένα θεατρικό έργο (“Κάποτε σε μια κυψέλη” Βραβείο Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς) και δύο μυθιστορήματα για ενήλικες (“Το παραμύθι των ψυχών”, “Γυναίκα μπονσάι”).
Το τελευταίο της βιβλίο κυκλοφορησε πριν λίγες μέρες με τον τίτλο «Στη χώρα των θαυμάτων» ενώ το τελευταίο της παιδικό βιβλίο το 2015 με τον τίτλο «Η ξαδέλφη μου πριγκίπισσα Αιρίνη».
Κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας της η Βούλα Μάστορη έλαβε πολλά βραβεία, πολλές υποψηφιότητες και το 2008 ήταν υποψήφια για το Διεθνές Βραβείο Άντερσεν. Ακολουθούν τα βραβεία και οι υποψηφιότητές της:
Έπαινος Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου 1977 για το βιβλίο «Στα φτερά της Μέλισσας – Στη Γη με τα Μυρμήγκια» (εξαντλημένο )Εκδοσεισ Παπαδοπουλοσ 1977
***
Βραβείο Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς 1977 για το θεατρικό έργο «Κάποτε σε μια κυψέλη» (εξαντλημένο)
Εκδοσεισ Κεδροσ 1976
***
Κρατική Τιμητική Διάκριση 1979 για το βιβλίο «Ένα γεμάτο μέλια χεράκι» Εκδοσεισ Κεδροσ 1978, Εκδοσεισ Πατακη 2000
***
Έπαινος Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών 1983 για το βιβλίο «Τ’ αυγουστιάτικο φεγγάρι» ΑΣΕ 1982,
Εκδοσεισ Πατακη 1999 (ξαναγραμμένο και με προσθήκη κειμένου)
***
Βραβείο Ε.Ο.Υ.Δ.Α.Α. στο Διεθνές Φεστιβάλ Υποβρύχιας Φωτοκινηματογράφησης 1988 για το βιβλίο
«Απορίες παιδιών – Θάλασσα» ΑΣΕ 1988, Εκδοσεισ Ελληνικα Γραμματα 1998
***
Βραβείο Κύκλου Ελληνικού Παιδικού βιβλίου 2000 «Ο χιονάνθρωπος πήρε τη μαμά» Εκδοσεισ Πατακη 1999
***
Αναγραφή στο Διεθνή Τιμητικό Πίνακα ΙΒΒΥ 2001 για το βιβλίο «Ο χιονάνθρωπος πήρε τη μαμά» Εκδοσεισ Πατακη 1999
***
Υποψήφια για το Διεθνές Βραβείο Άντερσεν 2008
***
Κρατικό Βραβείο Παιδικής Λογοτεχνίας 2005 για το βιβλίο «Δωριλένια» Εκδοσεισ Πατακη 2005
***
Βραβείο Ο Αναγνώστης 2013 για το βιβλίο “Γιαγιά στο ψυγείο”, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ 2013
***
Βιβλία που έχουν συμπεριληφθεί στη «μικρή λίστα» βραβείων:
«Το αγόρι των μελισσών» (Κρατικά βραβεία)
«Το ποτάμι ζήλεψε» (περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ)
«Μελλόντια (περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ)
Η Βούλα Μάστορη υπήρξε μία από τις συγγραφείς που πρόσφεραν τα μέγιστα στην ανάπτυξη και διάδοση της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας. Η γραφή της χαρακτηρίζεται από ποιότητα, αμεσότητα και την σπιρτάδα που χρειάζεται ένα παιδικό βιβλίο για να το αγαπήσουν τα παιδιά. Φεύγοντας μας αφήνει σπουδαία παρακαταθήκη το έργο της και την μεγάλη αγάπη της για τα παιδιά.